Mislim da sam već nekoliko puta izjavljivao da se neću hvatati knjige koja ima više od 400 strana. Pa neka je i tri puta Nobelovac, što je priznaćete prilično nemoguće. Ali, nikad ne reci nikad! Bogdana sam „upoznao“ čitajući odličan roman „Iskušenik“, negde pre korone. Sama promocija njegovog kapitalnog dela „Rat i san“ na mene je ostavila utisak, pa je i ova saga o sudbini porodice lekara Miloša Đorđevića, univerzitetskog profesora i još nekolicine likova bliskih porodici, bez obzira na obimnost njenih strana, dospela mojih šaka iz kojih nije izlazila celog dana i dve pa skoro besane noći.

      Napisane su mnoge knjige o ratnim danima bombardovanog grada, neke od njih sam i čitao, o raskolu i raslojavanju srpskog društva za vreme trajanja Drugog svetskog rata u kome su sgtradale patriote i ratnici koji su izneli na svojim leđima pobedu u Prvom svetskom ratu protiv istog ovog neprijatelja koji osvetoljubivo zavodi red nad stanovništvom, uz veliku pomoć lojalne vlade, policije, nedićevaca, ljotićevaca, Srpskih straža, kasnije četnika, u južnom delu Srbije bugarskih okupatorskih snaga, četnika vojvode Pećanca, s druge strane Drine, pa i u Zemunu, ustaša, u Vojvodini folksdojčera… Većina toponima koji se pominju u knjizi mi je poznata, i imam utisak da su sve činjenice i većina istorijskih ličnosti apsolutno verno prikazani.
Ne bih da preprričavam događaje, stanovao sam prve dve godine fakulteta u Molerovoj, živim na Vračaru, sećam se zidova nedovršenog hrama Svetog Save, jednog platna slikaara Vladimira Pajevića, piščevog vršnjaka, koji je naslikao svoj tricikl sa vrbinim zvoncetom oko gidona unutar tih zidina obraslih u žbunje, i poznat mi je taj kraj Kalenić pijace, Čubure, Neimara… Sećam se priča svod dede-ujaka elektromašinskog inženjera, jednog od 1300 kaplara sa diplomom fakulteta uLiježu, koje su zgrade u okolini bile srušene, kako je on preživeo okupaciju… Živa su sećanja partizana, naslušao sam se jezivih priča o zverstvima ovih i onih ne samo u Beogradu i užičkom kraju, užoj Srbiji, već i u Prokuplju, Toplici i Kuršumliji, stradanjima bliskih ljudi porodice mog prvog i drugog tasta… Tašta i njene prijateljice su bile članice Skoja, pa posle i Partije …
Ne samo Ćosić svojim romanima, rekoh, bilo je i drugih koji su govorili o uplivu Kominterne koja je sa svojom ideologijom odvukla najčešće mlade na jednu, a rojalisti u raznim formacijama na drugu stranu u raslojenom društvu i dosta haotičnom raspadu države. U ovom romanu je to oslikano kroz porodičnu sagu. Pored priča o članovima porodice doktora Đorđevića, paralelnose radnja dotiče i majke njihovog zeta, koja je nastavnica u Prokuplju i koja, kroz oslikavanje represije koju su donele bugarske okupacione snage, i sama strada u jednom pogromu.

      Kroz dešavanja sa zarobljenim redovom, doktorovim zetom koji je kao zarobljenik u prvim danima rata dopao logora u Austriji, podsetili smo se dešavanja u takvim okolnostima uz jednu prilično filmičnu priču odnosa sa ženom nacističkog oficira koja mladog zarobljenika dodeljenog da joj pomaže na velikom imanju . farmi zavodi i po jednoj (meni ispričanoj priči o sličnom događaju) ostaje trudna.

      Knjiga je ne samo više, već i mnogoslojna, počev od odnosa u porodici doktora Đorđevića. Pisac je uspeo da dosta uverljivo vodi junake koji nose priču od bombardovanja do oslobođenja i Golog otoka.

      Pomenuo sam da je roman filmičan i više je verovatno da će se pretočiti u neku seriju, mada ima nekoliko priča koje bi mogle da završe u filmovima. Pored pomenutog odnosa mladog logoraša i žene naciste koji je negde na Istoku, lepa priča bi bila i o odnosu Rastka, mlađeg doktorovog sina, i Sare, njegove (i njene) prve ljubavi, mlade Jevrejke, kroz čiju je sudbinu pisac dotakao sudbinu svih Jevreja u okupiranom Beogradu. I ova priča se, kao i skoro sve, pa rekao bih svih glavnih junaka završavaju tragično i čini se da „nema priče sa srećnim krajem“….