Za proteklih osamdeset godina samo kod nas je napisana čitava hrpa proznih knjiga o najvećoj ratnoj kataklizmi koja je zadesila svet i sve su one sa nekog posebnog stanovišta tretirale ovu tematiku. Koliko pisaca, toliko tema.

          Knjiga Rat i san počinje događajima u Beogradu desetak dana pre šestoaprilskog bombardovanja, a završava se na Golom otoku 1950. godine. U svom romanu Bogdan Maksimović budnim okom sveznajućeg pisca prati sudbinu jedne beogradske porodice iz takozvanog „višeg staleža“ koja, načeta unutrašnjim ideološkim sukobom između oca dr Miloša Đorđevića i njegovog sina Miroslava doživljava rasap i potpunu propast. Zato slobodno možemo reći da je, čitava porodica glavni junak ove obimne i složene pripovesti. Tog kolektivnog junaka čine Otac Miloš Đorđević, poznati beogradski hirurg, junak iz balkanskih ratova i Velikog rata, supruga Natalija, pripadnica više srednje klase koja živi u procepu između muža i prvorođenog sina Miroslava, tvrdokornog komuniste, studenta prava, bonvivana i zavodnika, hrabrog ilegalca koji ne propušta priliku da napadne okupatora, zatim ćerka Mila, studentkinja duge godine Muzičke akademije koja je udata za profesora Borka i mlađi sin Rastko koji na početku pripovesti ima trinaest godina. Ovi likovi povezani su sa nizom drugih likova koji čine milje u kojem postoji i nezaustavljivo propada zahvaćena ratnim vrtlogom porodica Đorđević.

          Ideološka podela u kući Đorđevića je simbolična slika srpske podele na rojaliste i komuniste koja će rezultirati tragičnim sukobima tokom čitavog rata, što ima recidive sve do današnjeg dana. Porodica Đorđević je metafora za hiljade stradalnih porodica u Srbiji.
Bogdan Maksimović nam daje u svom romanu realističnu sliku Beograda pred sam rat i uskomešane Srbije u ratnim vremenima. Tu su nepomirljivo sukobljeni partizani, četnici, nedićevci, ljotićevci, kolaboranti i patriote… što vuče srpski narod u tragičan bezdan međusobnih nepočinstava i što tužno uvećava težinu zločina koje su počinili Nemci, Bugari i ustaše. Sliku raznih vojski i ratnih grupa dopunjuju odvažni ilegalci, obični mladići i dečaci sa beogradskih ulica koji vođeni iskrenim slobodarskim porivima prkose opasnostima, kao da ih i nisu svesni.

          Autor se ne priklanja nijednoj strani u tom zmijskom spletu sukoba. On nastoji da stvori ideološki nepristrasnu sliku ratnog galimatijasa u Srbiji od 1941. do Golog otoka 1950. godine, na kojem vijori tužna zastava novog raskola i samoistrebljenja. U nameri da stvori objektivnu predstavu zbivanja, Bogdan Maksimović se služi proverljivim istorijskim podacima. Njegovi fiktivni likovi smešteni su u realan istorijski okvir. Njegov pripovedni postupak je veristički. Veoma živo i potresno, na primer, date su slike logora na Starom sajmištu i Banjici, zatim Glavnjače i Ade ciganlije, Sremskog fronta, ali isto tako stratišta i mučilišta u Srbiji, Austriji, Nemačkoj… Epicentar svih zbivanja u romanu je Beograd, ali radnja se odvija i u drugim mestima Srbije i Evrope: u Aranđelovcu, Loznici, Šapcu, na Ravnoj Gori, u
Prokuplju, Prizrenu, Sremskoj Mitrovici, Novom Sadu, Zagrebu, Kajzerštajnbruhu, Augzburgu, Đenovi, na slovenačko austrijskoj granici i na Golom otoku. Svi ovi toposi i, u većini slučajeva, dokumentaristički stil pripovedanja daju romanu Rat i san visok stepen uverljivosti.

          U nekim epizodama Maksimović sa natutralističkom pedantnošću opisuje slike nasilja kome su skloni svi koji iskazuju moć. I nije mu zameriti jer u ratu popuštaju svi ljudski obziri i čovek se najčešće pokazuje sa svoga naličja na kome su tako izraziti znakovi surovosti. Među najekspresivnije svakako spadaju opisi uslova života u logoru na Starom sajmištu, ali prvenstvo pripada opisima mučenja na Golom otokuu kojima se iskazuje sva brutalnost, sva neljudskost izopačene mašte.

          Čitalac se počesto zapita kakvim mislenim mehanizmima istražitelji ideoloških grehova uspevaju da osmisle takve oblike ponižavanja i mučenja drugog ljudskog bića radi priznavanja nečeg neučinjenog, nepostojećeg. To iznuđeno priznanje, tu autodestruktivnu laž islednici cinično nazivaju prevaspitavanjem. Da nisu ostavljeni zapisi o raznim oblicima mučenja osuđenika na Golom otoku, pomenuti čitalac bi mogao da zaključi da su to plodovi spisateljske mašte, a njene granice su beskonačne…